Metody pracy z dziećmi

Współczesna pedagogika wiele uwagi poświęca metodom wychowania, które stają się środkiem w procesie kształtowania postaw dzieci. Schematy celowych działań  zostały wielokrotnie sprawdzone w praktyce wychowawczej, która uwzględniając potrzeby i możliwości dzieci zmierza do podtrzymywania i kształtowania właściwych zachowań.

Henryk Muszyński, uznawany specjalista w dziedzinie wychowania, wymienia cztery elementy, wpływające na wybór właściwych metod w pracy z małymi dziećmi. Pierwszym, a zarazem najważniejszym z nich jest wychowawca, od którego zależy pomyślność procesu wychowawczego. Drugim z elementów jest otoczenie społeczne, w tym grupa rówieśnicza i wzajemny stosunek jej członków. Kolejnym jest zdefiniowanie określonego stanu rzeczy, stanowiącego punkt wyjścia do zaspokajania potrzeb dziecka. Ostatnim zaś sam wychowanek, który przejawia określone postawy i jako jednostkę charakteryzuje go odpowiedni temperament, sposób, w jaki wyraża własne odczucia i ustosunkowuje się do reszty grupy.

W grupie dzieci najmłodszych najważniejszą metodą wychowawczą jest metoda wpływu osobistego, wynikająca z naturalnej skłonności człowieka do naśladownictwa osób cieszących się autorytetem i uznaniem. Postępowanie wychowawcy skłania dzieci do powielania proponowanych przez niego wzorców zachowań, a jego postawa i osobowość mogą pomóc grupie dzieci w stworzeniu indywidualnych modeli sukcesu życiowego. Nauczyciel może wspomagać dzieci, wysuwając propozycje konstruktywnego rozwiązywania  problemów lub wyrażać swoją aprobatę i dezaprobatę w rozmaitych sytuacjach.

Kolejna metoda wychowawcza opisana przez Muszyńskiego to metoda wpływu sytuacyjnego, która polega na pośrednim oddziaływaniu na dzieci za pomocą sytuacji aranżowanych przez wychowawcę. Powodzenie tej metody zależy, w głównej mierze, od  postawy nauczyciela, który nie może ingerować w proces poznawczy dzieci. Cel można osiągnąć bowiem tylko wtedy, gdy przeżycia wychowanków i refleksje z nimi związane będą wynikały z ich autentycznych potrzeb. Nauczyciel, korzystając z opisanej metody może przydzielać grupie rozmaite funkcje, co przyczyni się do kształtowania umiejętności współżycia społecznego.

Metoda wpływu społecznego polega na atrakcyjnym oddziaływaniu na grupę. Wychowawca, korzystając z pewnych narzędzi staje się partnerem, który potrafi prowadzić dialog z dziećmi. Nie narzuca im swoich przekonań, a poprzez współdziałanie wychowanków umożliwia grupie aktywne uczestnictwo w jej funkcjonowaniu. Dostrzega osoby wywierające pozytywny wpływ na innych i za ich pomocą umacnia pozycję całego zespołu.

Metody opisane przez Muszyńskiego pomagają w kreowaniu nowego modelu nauczyciela, który potrafi umiejętnie pokierować grupą, stwarzając jej okazję do samorozwoju i kształtowania w każdym wychowanku właściwych postaw. Współpraca z dziećmi, zwłaszcza tymi najmłodszymi, wymaga bowiem od wychowawców nabycia pewnych umiejętności interpersonalnych, dzięki którym właściwe formy zachowań można zaprezentować przy użyciu alternatywnych rozwiązań, pomijając przy tym standardowe zakazy i nakazy (egzekwowane w formie kar). Współczesny nauczyciel powinien zatem poszukiwać odpowiedzi na pytania: jak umiejętnie korzystać z pośrednich form wychowania, w jaki sposób wpływać na dzieci, by chciały kształcić dobre nawyki, jak unikać stereotypowych rozwiązań czy wreszcie, co zrobić by dzieci nas słuchały. Nauczyciel XXI wieku potrafi bowiem indywidualizować proces edukacyjny, dając swoim podopiecznym szansę do interpretowania rozmaitych zjawisk we właściwy dla nich sposób. Dobór właściwych metod i postawa wychowawcy umożliwia dzieciom wzmacnianie poczucia własnej wartości i kształtowanie umiejętności wyrażania opinii, które w przyszłości pozwolą im na podejmowanie udanych prób współpracy z różnymi grupami społecznymi.

 Justyna Orlik

wychowawca, pedagog